Over het boek
Op zoek naar heelheid, naar een nieuw evenwicht tussen ‘broeder ratio’ en ‘zuster emotie’, merken we hoezeer onze gevoelskant eeuwenlang is achtergesteld. We kennen vaak slechts twee manieren om met onze emoties om te gaan: beheersen of afreageren. In dit boek beschrijft Riet een derde weg, die van gezond emotioneel beheer. Het is niet een zoveelste vorm van therapie, maar een leefwijze.
Op een voor ieder toegankelijke manier wordt een concrete weg gewezen hoe we ons kunnen bevrijden van onder andere depressie, jaloezie, burn-out, schaamte, verslaving en schuldgevoel door bewustwording, expressie en verwerking van de onderliggende emoties.
Want als we de poel van stilstaand water in beweging brengen en de stroom van emoties liefdevol toelaten, brengt zijn bevrijdende kracht ons bij de realisatie van zielskwaliteiten waar alle religies en geestelijke stromingen naar verwijzen: vreugde, vrijheid, vertrouwen, creativiteit, vitaliteit en volheid van leven.
In dit complete werkboek bundelt Riet haar rijke kennis en jarenlange ervaring als psychotherapeute en godsdienstpsychologe. Het bevat vele praktische ‘case stories’ en een degelijke theoretische onderbouwing.
Verkrijgbaar via rietokken5@gmail.com
Verk.prijs: 25€
als pdf (15 euro) per email verkrijgbaar
Hoofdstuk uit het boek
Verdriet: bevrijding van depressie
Wanhoop kun je alleen ten volle overwinnen, als je haar ten volle doorleeft.
Verdriet is de derde universele emotie. Wanneer je de laag van woede in jezelf mobiliseert, zul je op de bodem vaak verdriet vinden. Verdriet is immers het gevolg van gekwetstheid. Wanneer iemand je een klap geeft, is er eerst de ervaring van ‘au’ voordat je eventueel terugslaat. Deze ervaring van pijn aan het Licht laten komen brengt je weer een stapje verder op de weg van emotionele bevrijding. Maar laten we beginnen met de status quo, en deze bestaat uit een fikse fixatie.
Depressie: een stagnatie op je weg
Depressie betekent een grote stagnatie in onze ontwikkeling, in onze cre- ativiteit en in onze energie. Als we bedenken dat volgens een recent onderzoek zestien procent van de Europese bevolking aan de een of andere vorm van depressie lijdt, kunnen we nagaan hoeveel verlies van energie, creativiteit, maar ook van vrolijkheid dit betekent voor onze samenleving. En dan spreken we nog niet over de massa’s alcoholisten en drugsverslaafden, wier verslavingsgedrag grotendeels gebaseerd is op depressieve gevoelens. Ook zijn in deze zestien procent niet begrepen alle mensen die hun depressiviteit keurig onder de controle hebben van een redelijk functionerend gedrag.
De Wereldgezondheidsorganisatie WHO liet onlangs de waarschuwing horen dat depressie – wereldwijd bekeken – volksziekte nummer één dreigt te worden. Nog bedreigender klonk de vaststelling van de WHO dat depressie daardoor over enkele decennia tot de top drie van doodsoor- zaken zal zijn doorgedrongen, omdat zo’n vijftien procent van de patiën- ten zelfmoord pleegt. Het belang om depressieve mensen – in Nederland gaat het op dit moment om zo’n 700.000 mensen – een goede behande- ling te kunnen bieden is dus groot.
Uit een gezondheidsrapport van de Europese Unie blijkt dat tien procent van de jongeren zichzelf als depressief ervaart. Ook bij kinderen vinden we al veel symptomen die als depressief geboekstaafd kunnen worden. Het wordt tijd dat deze fixatie wezenlijk aangepakt wordt.
Depressie wordt meestal gedefinieerd als een stemmingsstoornis die langere tijd duurt en die gekenmerkt wordt door symptomen als somberheid, lusteloosheid en desinteresse. Als secundaire kenmerken gelden concentratieverlies, slaapproblemen, moeheid, geïrriteerd gedrag, piekeren, niet meer kunnen genieten, zich leeg voelen en gevoelsarmoede.
Bij ernstiger vormen van depressie kunnen we verschijnselen zien als gewichtsverlies, verminderde eetlust, obstipatie, zelfmoordgedachten of zelfmoordneigingen, sterke gevoelens van waardeloosheid en allerlei vage lichamelijke pijnklachten.
Depressie, een hersenziekte?
De meest dominante stromingen in de geestelijke gezondheidszorg beschouwen depressie heden ten dage als een psychische stoornis of als een hersenziekte. Vooral de laatste opvatting wint steeds meer terrein. Nog steeds overheerst het medische denken op het gebied van de geestelijke gezondheidszorg. De biologische psychiatrie wint steeds meer terrein met zijn veronderstelling dat depressie een hersenziekte is. Hoe vaak wordt niet tegen mensen die met depressieve klachten bij hun huisarts komen, gezegd dat ze gewoon een stof in de hersenen missen, serotonine, en dat met de inname van die stof middels een pilletje de klachten wel gauw zullen verdwijnen. De vooronderstelling bij dergelijke theorieën is dat onze psyche samenvalt met onze hersenen, hetgeen een zeer aanvechtbare stelling is. Onze hersenen zijn inderdaad het orgaan waarmee wij denken, praten, herinneren en voelen. Zonder hersenen zouden we dat allemaal niet kunnen en zouden we zelfs nog geen robot zijn. Maar valt de inhoud van ons denken en voelen daarmee samen? Hersenen zijn vermogens en functies. Onze psyche heeft te maken met inhoud en met bewustzijn.
Wat betreft de pillen geldt dat de depressie algauw weer om de hoek komt kijken wanneer je met de pillen stopt. Ooit had ik een vrouw in therapie die al tien jaar valium slikte. Ze was ermee begonnen nadat haar oudste zoon was overleden. Toen ze na tien jaar besloot met pillen slikken te stoppen, kwam de onverwerkte rouw om haar zoon opnieuw in alle hevigheid naar voren. Pillen maken deel uit van het onderdrukkingssysteem dat we van binnen zelf maar al te goed kennen. Pillen heulen met onze innerlijke vijand. Ze helpen onderdrukken en emotioneel vervlakken. Ook heult de hedendaagse pillencultuur met een op geld en economie gefixeerde maatschappij, die alle belang heeft bij een laag ziekteverzuim en snelle sociale heraanpassing.
Als noodmiddelen zijn psychofarmaca prima. Ik denk daarbij aan mensen die zo door het lint zijn, dat wil zeggen zo alle contact met de werkelijkheid kwijt zijn, dat er maatschappelijk gezien even geen andere weg is. Ook kunnen ze van dienst zijn bij oudere mensen die niet meer de vitaliteit tot intens emotioneel werk hebben, of als tijdelijke noodhulp, waar geen andere weg te zien is. Als tijdelijk hulpmiddel zijn psychofarmaca zo gek nog niet in onze maatschappij. Maar dan dienen daarna algauw andere wegen gezocht te worden, die op een fundamentelere laag inwerken. Dat is mijns inziens het niveau van de emoties.
Depressie, stoornis of probleem?
De andere invalshoek bij de behandeling van depressies wordt meestal door psychologen gehanteerd. Er zijn in het reguliere circuit verschillende grote therapierichtingen te onderscheiden, waarbij de cognitieve gedragstherapie momenteel populair is. De laatste leent zich gemakkelijker voor onderzoek dan de andere richtingen en zou volgens onderzoek het meest effectief zijn. Mede daardoor wint zij steeds meer terrein binnen de reguliere geestelijke gezondheidszorg. Bij deze laatste methode wordt depressie gezien als een denk- en gedragsprobleem. De cognitieve therapie bestaat uit een verzameling gespreks- en gedragstechnieken die gericht zijn op het veranderen van ideeën en gedachten. Daarmee beïnvloedt zij indirect gevoelens en gedrag van mensen. Oorspronkelijk was gedragstherapie uitsluitend gericht op observeerbaar gedrag, maar sinds halver- wege de jaren ’70 is onder invloed van therapeuten als Ellis de nadruk meer en meer komen te liggen op de (onderliggende) gedachten van mensen. Het gaat vooral om het leren reguleren en beheersen van emoties. Volgens deze benadering leert men zicht krijgen op de wijze van emotioneel reageren en op de wijzen van denken en voelen die de depressie veroorzaken. Ook deze benadering heeft zijn beperking, omdat gedrag en denken eerder een afgeleide zijn van onderliggende emotionele problemen, dan het probleem zelf. Het verdriet zelf in het gelaat kijken, is wat in dergelijke methoden onvoldoende aan bod komt. De al eerder genoemde Dan Goleman noemt diverse strategieën om met depressieve gevoelens om te gaan. Hij beweert dat ‘deprimerende gedachten automatisch zijn en ongevraagd binnendringen in iemands geestesgesteldheid. Afleiding is een goede manier om dat te voorkomen.’1 Dergelijke therapeutische adviezen staan vooral in het verlengde van de overlevingsstrategieën, maar zijn naar mijn idee niet heilzaam voor fundamentele bevrijding. Naast het waarnemen van de gevoelens, pleit hij voor ontspanningstechnieken, afleidingsmanoeuvres, opkikkers, ondermijning van de onderliggende denkpatronen en cognitief reconstrueren. Dit laatste betekent een poging om de zaken in een ander licht te gaan zien. Wat mist is emotionele verwerking.
Inzicht is een goed begin van een therapie, maar bijna nooit voldoende om de depressie op te lossen en de geblokkeerde energie weer gaande te krijgen. Ik denk dat een therapie die alleen inzicht geeft, de depressie soms zelfs erger kan maken. Iemand die in een nabestaandengroep zat van ouders die een kind door zelfdoding hebben verloren, vertelde me dat ze enerzijds veel had aan het samen delen van de ervaringen, maar dat ze er anderzijds ook depressiever van werd. Er werd door de gesprekken emotioneel veel aangeraakt, terwijl er geen ruimte was om de intense emoties te uiten.
Momenteel is het zogenaamde tweesporenbeleid in de mode: praten en pillen. Het lijkt een behandelingscompromis te zijn tussen medici en psychologen. Verloochenen psychologen hiermee niet steeds meer zichzelf en hun eigen ambacht van de ziel? Laten ze zich intimideren door mooie onderzoeken waarin inderdaad een serotoninetekort bij depressieve mensen wordt aangetroffen? Maar wat is de kip of het ei? Zou het niet veeleer zo zijn dat door een gestagneerde emotionaliteit, die in dit geval depressie heet, onze hele chemie verandert, inclusief de genoemde serotonine? Ook wordt depressie gezien vanuit de optiek van probleemoplossing. Hierbij wordt vooral ingegaan op de concrete inhoud van de levensproblematiek: werkproblemen, relatieproblemen, rouwproblematiek, geldzorgen en opvoedingsproblemen. Inzicht en hulp bij concrete levensproblemen kunnen een grote hulp zijn bij de vermindering van depressies. Maar daarnaast is het van belang dat het emotionele verwerkingsmechanisme van mensen verbetert, zodat het probleemoplossend vermogen groeit en men minder afhankelijk wordt van hulpverlening. Overigens is deze benadering niet afhankelijk van intelligentie of sociale klasse, zoals bij bijvoorbeeld inzichtgevende therapieën vaak wel het geval is. In dit hoofdstuk geef ik mijn visie op de behandeling van depressies vanuit de optiek van de emoties. Deze is gericht op de kwalitatieve verbetering van het emotionele verwerkingsmechanisme dat aan de basis ligt van de gehele psychische en lichamelijke gezondheid. Als ons verwerkingsapparaat optimaal is, worden we niet meer geconfronteerd met problemen maar met uitdagingen om het leven gestalte te geven naar eigen smaak en goeddunken.
Depressie als gestagneerde emotionaliteit
In mijn optiek en in die van veel therapeutische stromingen in het alter- natieve circuit wordt depressie gezien als een stagnatie in de stroom van emotionele expressie. Depressie, van minimaal tot ernstig, is het gevolg van jarenlange onderdrukking van emoties als verdriet, angst en woede. Eeuwenlang zijn emoties achtergebleven in onze evolutie. Doen en denken zijn centraal komen te staan. Emoties waren te lastig en kwamen in de wachtstand. Wij hebben geleerd om onder het verleden ‘een streep te zetten’ en motto’s als ‘gedane zaken nemen geen keer’ zijn veel gebruikte excuses om de emotionaliteit te omzeilen. Onder veel dingen kun je een streep zetten, maar niet onder emotioneel onverwerkte zaken. Ze blijven ‘onvoltooide zaken’, zoals Fritz Perls, de grondlegger van de gestalttherapie, ze noemde.
Kort en duidelijk kunnen we zeggen dat alles wat niet emotioneel verwerkt is, vroeg of laat zijn tol en aandacht vraagt. En dan bedoel ik met emotionele verwerking niet alleen maar inzicht in onze emoties. Het gaat om het alsnog toelaten van de verdrongen emoties via tranen en het uiten van woede en angst, zoals in andere hoofdstukken beschreven.
Ook al zijn bij depressie emoties als angst en woede evenzeer betrokken als verdriet, in dit hoofdstuk zal ik me vooral bezig houden met het omzetten van depressie in verdriet. Bij de één zal het verdriet meer de boventoon voeren en bij de ander de woede. Bij een depressie is het van belang dat beide emoties aan het Licht komen en worden geuit.
Gehechtheid aan depressie
Jij bent de enige die de sleutel heeft om je te bevrijden uit je eigen gevangenis.
Het klinkt wellicht wat vreemd, toch speelt gehechtheid wel degelijk een rol in depressie. Er bestaat zoiets als lust aan het lijden. We kunnen deze gehechtheid waarnemen in de theorie die mensen over het leven hebben zoals: ‘leven is lijden’ of ‘dat is nu eenmaal mijn lot’ of ‘dat is mijn karakter’ of ‘dit is de aard van het beestje.’ Het zijn in feite allemaal dooddoeners, die verraden dat men gehecht is aan lijden en aan het oude vertrouwde. Ook zegt men hiermee dat ‘er dus niets aan te doen is.’ We kunnen deze gehechtheid vooral begrijpen wanneer we beseffen dat zij aloude vertrouwde veiligheid geeft, ook al is het een schijnveiligheid. Iemand die lange tijd depressief was geweest, verwoordde het aldus:
‘Ik ben lekker depressief, dan hoef ik niet te leven, geen stappen te zetten, me niet te laten zien, lekker zwaar, lekker schuldig, lekker hangen.’
Meestal kun je die gehechtheid pas echt voelen, wanneer je al op het pad bent je ervan te bevrijden. Vernieuwing en verandering gaan, zolang je emotioneel niet vrij bent, altijd gepaard met angst en onzekerheid. ‘Blijf zitten waar je zit en verroer je niet, want er dreigt gevaar en je weet niet waar’, zongen wij vroeger als kind. Om uit de schulp van je depressie te kruipen, moet je dus eigenlijk haaks op het oude vertrouwde gaan staan en je gehechtheid aan het lijden onder ogen zien. We zien de gehechtheid aan het lijden gemakkelijk in werking in de voortzetting van oud zeer in een latere partnerrelatie. Het werkt als ‘zwaan, kleef aan’. Een vrouw die als kind door haar vader seksueel misbruikt is, gaat trouwen met een man die haar ook seksueel mishandelt. Op weliswaar onbewuste manier wordt de oude pijn herhaald. Een man die een dominante of emotioneel chanterende moeder had, trouwt een zelfde type vrouw. En zo zetten we zelf ons verleden voort… totdat we bewust worden en gaan kiezen voor iets nieuws en voor een echt tegenwoordige tijd. Maar juist dan doet het pijn! Immers pas als je bewust wordt, ga je je oud zeer voelen. Deze keuze echter brengt je verder. Slechts door los te laten kun je vrij worden van oude geschiedenissen en oud verdriet.
Van chronische depressie tot acuut verdriet
Het enige wat je bij depressieve gevoelens dient te doen, is het in beweging brengen van de depressie. Praten helpt wel en inzicht ook, maar het in beweging zetten van je depressie is cruciaal. In het volgende zal ik stappen hiertoe aangeven.
1. Eigen verantwoordelijkheid voor je depressie
In de eerste plaats dien je de eigen verantwoordelijkheid voor je eigen fixaties en emoties terug te pakken. Geloof dus niet meer in het gangbare paradigma dat je lijdt aan een stoornis of een ziekte. We creëren alles zelf. Deze stelling onderschrijven of op zijn minst een kans geven is een grote stap, maar het is ook een belangrijke lichtknop. De kwaliteit van je leven hangt ervan af en wellicht ook de kwantiteit van je leven! Als je de depressie zelf gecreëerd hebt, kun je deze ook ongedaan maken. Met wat hulp wellicht, maar primair door je eigen motivatie en inzet. Verantwoordelijkheid nemen wil niet zeggen: ‘eigen schuld, dikke bult’, maar zelf antwoord geven op je bestaan en de uitdagingen die het biedt. Deze eerste stap kan al de eerste verslappingslaag van je depressie afhalen. Laat de sfinx opstaan uit zak en as!
2. Motivatie tot bevrijding
Spreek de intentie uit dat je je wilt en zult bevrijden van je depressie, wat het je ook mag kosten aan tranen. Ik weet niet of daar onderzoek naar gedaan is, maar uit mijn praktijkervaring weet ik dat mensen die het meest gemotiveerd waren tot wezenlijke verandering in hun leven, het meest succesvol waren.
Je zou kunnen zeggen dat gebrek aan motivatie juist de kern van depres- sie is en dat een oproep tot motivatie erg moeilijk zal zijn. Wellicht moeilijk, maar niet onmogelijk! Onder elke depressie zit een enorme energie. Die aan te boren is de kunst. In feite is depressie verkeerd gerichte energie: alles is naar binnen geslagen en tegen jezelf gericht. Diezelfde energie kun je naar buiten leren richten op een voor niemand schadelijke wijze en voor jezelf leren gebruiken.
3. Zelf doen is niet gelijk aan alleen doen
Veel mensen kennen niet het onderscheid tussen het woordje ‘zelf’ en het woordje ‘alleen’. Als je aangeeft dat het wellicht goed is hulp van deze of gene in te roepen, zeggen ze dat ze het toch zelf moeten doen. Inzicht in het verschil tussen beide kan je uit de impasse halen en aansporen tot een hulpvraag. De meeste mensen, waaronder ikzelf, hebben een veilige relatie nodig en iemand die in dit emotionele werk meer ervaren is. Het is niet altijd gemakkelijk de eigen blinde vlekken te zien. Maar je zult zien dat als je eenmaal geleerd hebt je emoties in beweging te zetten en op een veilige manier te uiten, de emoties zelf veel helder maken.
Een goede hulpverlener is iemand die zichzelf zo spoedig mogelijk overbodig maakt en mensen handvaten en hulpmiddelen aanreikt om thuis op eigen kracht verder te werken. Als je eenmaal de smaak en de kracht van het emotionele Werk geproefd hebt, kun je er zelf mee verder. Het is fijn wanneer je vrienden of een partner hebt en je samen dit werk kunt doen. Je doet het zelf, maar het is altijd prettig als er een veilige ander in de buurt is, die jou liefdevol in de gaten houdt en bijstaat, zodat jij alle controle kunt loslaten.
4. Tijd en ruimte nemen voor dit innerlijk Werk
Zoals bij alle werkzaamheden vraagt dit Werk tijd en aandacht. Neem je voor aan de slag te gaan zodra je je chagrijnig, somber, neerslachtig, bitter of onbegrijpelijk moe voelt. Bevrijding komt niet vanzelf. Het is hard Werken. Besef dat wat je in vele jaren en misschien wel eeuwen hebt opge- bouwd, niet met een vloek en een zucht ongedaan gemaakt kan worden. Reeds vele jaren zorgen mijn levenspartner en ik ervoor dat we dagelijks onze fixaties aanpakken. Zogauw één van ons zich chagrijnig voelt, luste- loos of gauw gepikeerd, roept de ander op tot innerlijk Werk. We schep- pen ruimte in onze werkzaamheden en gaan kijken wat er eigenlijk aan de hand is. Zo verliezen we geen kostbaar moment van ons leven aan onnodige depressies! Wij beschouwen dit Werk als het eigenlijke werk dat we hier te doen hebben, en maken alle andere werkzaamheden daaraan ondergeschikt. En het heeft ons nog nooit aan ‘brood op de plank’ ont- broken. We hebben de ervaring dat we, als we voor dit Werk kiezen, alles krijgen wat we nodig hebben. Bovendien komt er zoveel energie en creativiteit vrij door dit Werk, dat we meer en meer ons hele leven scheppen zoals we zelf willen. Vrijheid van… geeft vrijheid voor…!
5. Je depressie in beweging brengen
De hamvraag is natuurlijk hoe je depressie omzet in acuut verdriet en acute woede. Emotie is expressie en communicatie. Enkele ingrediënten:
● Ga er lekker bij liggen: dat geeft de nodige ontspanning en helpt je je over te geven aan je innerlijke stroom. Focus op je lichamelijke sensaties, pijnen en ongemakken. Waar lichamelijke pijn en spanning zitten, zitten onderdrukte emoties. Vergroot de pijnen in je gevoel en ga met die pijnen in gesprek. Ontdek de boodschap van je lichaam.
● Leg je handen op je zonnevlecht (maagstreek) en op je hart. Vraag het Liefdevolle Licht (God), je gidsen of je beschermengel, je energie te sturen via jouw handen, zodat je zonnevlecht zich kan ontkrampen en ontspannen. Als je je op die plek leert ontspannen, kunnen de emoties die daar vastzitten gemakkelijker aan het Licht komen.
● Laat je door iemand masseren en sta je zelf toe te smelten. Ik bedoel hiermee niet primair het werk van een fysiotherapeut of sportmasseur, maar iemand die je kan helpen je spanningen om te zetten in emotie. Dit samen met je partner doen kan niet alleen goed zijn voor dit emotionele werk, maar kan ook helpen je relatie en je seksualiteit op een ander plan te brengen.
● Een zeer handig hulpmiddel om snel te weten te komen wat er innerlijk speelt, is het gebruik van spiertesten. Met een spiertest, ook wel toegepaste kinesiologie genoemd, kun je dat wat nog onbewust is, uittesten. Kinesiologie baseert zich op het feit dat we van binnen alles al weten, maar dat we de herinnering eraan kwijt zijn. Een verschil in spierspanning kan een indicatie geven van wat er aan de hand is. Het is op zich een eenvoudige techniek die iedereen kan leren. Helaas zijn veel kinesiologie- cursussen dermate technisch en uitgebreid dat ze slechts interessant zijn voor mensen die therapeutisch met anderen willen werken. Het zou prachtig zijn als er meer cursussen komen waarin de basistechniek geleerd wordt en waarin deze zo veel mogelijk op het emotionele werk thuis gericht wordt. Dan kan het een prachtig hulpmiddel worden voor iedereen! Meer hierover in hoofdstuk 25.
● Zet muziek op die je kan ontroeren en helpen bij dit Werk. Mij heeft muziek altijd enorm geholpen. Soms was dat bij tijden het Requiem van Verdi, soms de Mattheuspassion van Bach, dan weer Russische volksmuziek, die zeer emotioneel geladen is of operamuziek. Iedereen heeft zo zijn eigen voorkeuren: kies de muziek die jou raakt.
● De snelste manier om je emoties in beweging te krijgen is ademwerk. We hebben in de loop van ons leven geleerd onze emoties af te knijpen en te onderdrukken door de adem in te houden en te minimaliseren. Door nu heel bewust je adem te intensiveren, ga je stap voor stap het afknijp- werk ongedaan maken en je fixaties omzetten in emoties. Als het goed is, zal er veel oud zeer naar boven komen, lang vergeten herinneringen en pijnlijke momenten, die je destijds blijkbaar niet aankon (als kind) of niet aanwilde (als volwassene).
● Een praktische manier om meer te gaan voelen is je vage gevoelens uitvergroten en in sterkere termen te gaan benoemen. Je voelt je bijvoorbeeld chagrijnig en down. Je zegt nu eens niet tegen je partner dat je gewoon even ‘chaggie’ bent, maar je gaat het gevoel uitvergroten. Je zegt voor jezelf of tegen je partner, die even als therapeut fungeert, dat je de pest in hebt, een hekel hebt aan van alles en nog wat, de hele wereld haat, enzovoort. Je pakt er desnoods een mattenklopper bij en slaat lekker op de bank! Door jezelf toe te staan om te razen kan het best zijn dat je ineens in huilen uitbarst en voelt hoezeer alles je teveel is en je beseft hoeveel je eigenlijk van jezelf moet. Uiteindelijk komt wellicht je eisende vader of moeder om de hoek kijken of zie je beelden hoe je als oudste meisje in een groot gezin teveel overbelast was en te weinig ruimte kreeg om te spelen en te weinig tijd voor eigen dingen. Vanuit deze emotie kun je wellicht wat andere keuzes gaan maken in je leven en zorgen dat dat overbelaste meisje eens leert genieten!
Dit brengt me bij een ander punt. Ons is bijna allemaal als kind geleerd om onze gevoelens voortijdig uit te leggen, terwijl we dat nog niet konden. Daardoor vragen heel veel volwassenen zich af, zodra ze een traan voelen, waarom ze huilen. En aangezien het antwoord vaak niet direct duidelijk is, doen we de tranenkraan maar weer dicht. Een ‘waarom’ vraag leidt altijd tot een ‘daarom’ antwoord en stuurt je in je hoofd, terwijl je nu juist aan het ‘zakken’ bent! Daarom is het een kunst jezelf weer te leren voelen, zonder dat je direct hoeft te weten waarom je huilt. ‘Ik ben verdrietig en ik huil, ik weet nog niet waarom en dat is oké.’ Eerst als je de diepte van emoties ervaart, zul je merken dat er beelden of zinnetjes in je opkomen, die een aanwijzing geven en de emoties helder maken. Want dat laatste is wel degelijk belangrijk. Het gaat om tranen èn om bewustzijn, beide. Er zijn ook mensen die zeggen veel te huilen, maar absoluut niet weten waarom ze huilen. Vaak ervaren ze ook geen opluchting. Dit kan twee dingen betekenen: of je huilt terwijl je eigenlijk boos bent en deze woede niet weet te uiten. Of je huilt niet echt door. Er komen wel tranen uit de ogen, maar het gebied van je emotionele lichaam, het gebied van de maag, komt niet echt in beweging. Veel van mijn therapeutisch werk met mensen heeft erin bestaan mensen echt te leren huilen, met tranen en tuiten, en dat helpt verder!
6. Leer van je tranen te houden
Je tranen zijn het hulpmiddel en het teken dat je gaat smelten. Tranen helpen je zacht te worden voor jezelf en mededogend. Tranen zijn het hulpmiddel bij uitstek om de pijnen en wederwaardigheden van het leven te verwerken. Word je bewust van alle negatieve tapes die door je hoofd spoken omtrent huilen. Besef hoe je je tranen labelt en hoe vaak je bijvoorbeeld het negatieve woord ‘janken’ gebruikt in plaats van huilen. Ik noem enkele bekende tapes:
‘Huilen is zelfmedelijden hebben.’ Dit is een boodschap die velen van ons met zich meedragen. Ik zou zeggen: heb eindelijk eens medelijden met het verdrietige kind in je, dat geen ruimte kreeg om zijn levenservaringen emotioneel te verwerken. Geef dat kind nu de ruimte en een liefdevolle ontvangst! ‘Grote jongens of meisjes huilen niet.’ En ‘huilen is zwakheid.’ Ook deze inprenting hebben velen gekregen van ouders en opvoeders die tranen te lastig vonden en teveel een confrontatie voor zichzelf. ‘Bewaar je tranen maar voor later.’ Van hetzelfde laken een pak! En vul zelf je eigen tapes maar in. Ignatius van Loyola, de stichter van de jezuïetenorde en een groot mysticus, was zo blij met zijn tranen, dat de aantekeningen in zijn dagboek steeds korter en steeds meer samengevat werden in: ‘Tranen, overvloed aan tranen’! Goede mystici hadden in die tijd ook altijd ‘de gave der tranen’. Ik denk dat wij pas echt emotioneel gezond zijn, wanneer we even gemakkelijk huilen als lachen. We hebben eigenlijk geen idee meer hoezeer wij emotioneel afgestompt zijn met zijn allen. We zijn de vergrijzing en de vervlakking zo eeuwenlang gewend, dat we zijn gaan denken dat het leven en wijzelf zo zijn! Niets is minder waar! Maar we moeten het opnieuw leren. En in deze tijd kan het. Deze tijd is uniek in zijn mogelijkheden om met onze emotionaliteit en dus met onszelf in het reine te komen. En vergeet niet: vreugde en verdriet zijn polair. Dit wil zeggen dat er slechts vreugde is in de mate dat je verbinding hebt met je verdriet en dit emotioneel verwerkt. Ik denk dat velen dit gegeven bij momenten wel kennen. Na een huilbui die verwerking en helderheid heeft gegeven, is het weer goed lachen! Tijdens onze Lichtpuntweken wordt veel gehuild en gemattenklopperd, maar ook enorm veel gelachen. Door dit werk van bevrijding met humor en met een lach en een traan te doen, ontstaat wat wij binnen het Lichtpuntwerk ‘de vreugde van het opruimen’ noemen. Dan blijven depressies geen depressies meer, maar worden ze getransformeerd tot een stroom van innerlijke ervaringen en gevoelens, die ons stap voor stap tot een vrijer en blijer mens maken, die snapt waar het in het leven om gaat! Verwerking van verdriet maakt je bovendien mededogend en zacht. Het helpt je te kiezen voor waar je hart naar uitgaat. Dit wel en dit niet. Je gaat kiezen voor wat je vervulling geeft. Je wordt de schepper van je leven!
7. Tenslotte is het goed te bedenken dat je bij herbeleving van oud zeer vier voordelen hebt boven vroeger.
● Jij kunt je gevoelens nu wel liefdevol ontvangen.
● Je bent nu met zijn tweeën, het kind in je binnenste en jij als volwassene.
Je kunt nu je eigen mensen uitkiezen met wie je je ervaringen deelt.
Datgene waar je verdriet om hebt, is allang gebeurd. Het gaat eigenlijk om ‘achterstallig onderhoud’, dat ik ook wel eens gekscherend ‘loodgieterswerk’ noem, het openen van verstopte waterleidingbuizen.
Ontkenning en projectie van verdriet
Naast het feit dat ontkenning van verdriet tot depressie leidt, zien we ook een andere beweging van verdriet, namelijk die van de projectie op een ander. Hoe ziet deze eruit? Eén vorm uit zich in sentimentaliteit. Je ziet bijvoorbeeld een gevoelige scène op de televisie en pinkt een traan weg. Je laat niet tot je bewustzijn toe dat je geraakt zijn door de beelden iets met jou te maken heeft. Je laat het verdriet buiten je en ontkent dat het jouw verdriet is.
Een tweede vorm van ontkenning van verdriet uit zich in onverschilligheid. Onverschilligheid is een verharding en een ontkenning van de eigen kwetsbaarheid. Het is een overlevingsstrategie, die ontstaan is door een overmaat aan pijn.
Een andere vorm zien we nogal eens binnen de hedendaagse spiritualiteit van de new age. Men spreekt vaak gemakkelijk van ‘overnemen’ van verdriet van een ander. Zo benoemt men zichzelf vaak als dermate gevoelig en open dat men de energieën van een ander over zou nemen. Er worden dan allerlei beschermende visualisatiemethodes ontwikkeld, met rozen en glaswanden, die je tegen de natuurlijk negatieve energieën van een ander moeten beschermen. Een ontkenning met een new age-sausje. Uit de grote verkoopcijfers van boeken die tips geven voor dergelijke energetische beschermingen, blijkt hoezeer er behoefte is aan een excuus om geen verantwoordelijkheid te hoeven nemen voor de eigen gevoelens en energie. In feite wordt op deze manier een poging ondernomen om de stroom van uitwisseling tussen mensen een halt toe te roepen. We zouden ook van deze stroom kunnen leren en verantwoordelijkheid kunnen nemen voor wat we zelf voelen. Wanneer je bijvoorbeeld in een groep mensen bent en je voelt jezelf verdrietig worden wanneer iemand iets verdrietigs vertelt of tot uiting brengt, dan is er altijd sprake van je eigen verdriet dat ‘aangetikt’ wordt door het verhaal van de ander, ook al is het je nog niet direct duidelijk om welk verdriet het gaat. Mensen die graag onbewust willen blijven en hun eigen verdriet ontkennen, zeggen dan dat ze het verdriet van de ander voelen of ‘overnemen’. In bijna honderd procent van de gevallen is hier sprake van ontkenning en projectie van het eigen verdriet. Slechts bij degene die zijn of haar eigen verdriet grotendeels emotioneel verwerkt heeft, is het mogelijk om het verdriet van een ander op een bewuste manier even over te nemen en uit te huilen namens die ander, wanneer die ander dat nog niet kan. Hier is dan geen sprake van onbe-wuste overname, maar van bewust emotioneel beheer in dienst van een ander. Dit meesterschap is nog dun gezaaid, juist bij mensen die beweren erg gevoelig te zijn. Emotioneel meesterschap is de vrucht van diepgaand en grondig emotioneel Werk en kent een gezonde en gegronde basis, waarmee je in alle situaties in je eigen energie kunt blijven èn in verbinding met de energie van anderen. Dan wordt niets ontkend, noch van jezelf, noch van een ander.
Identificatie met de zwaartekracht: de eerste en laatste depressie
Een lied van herwonnen Lichtheid:
Ik ben van sterrenstof.
Uiteindelijk ben ik Licht.
Ik loop wel op de aarde,
maar ik ben niet zwaar.
Op de bodem van alle persoonlijke, individueel gekleurde depressies ligt één gemeenschappelijke depressie. Deze heet afgescheidenheid van het Licht. Zij is het gevolg van onze identificatie met de zwaartekracht. Ooit kwamen wij als spirituele wezens uit de kosmos om ons op aarde te vesti- gen. We wilden ieder vanuit eigen achtergrond een ervaring in de stoffelijke mogelijkheden van de aarde meemaken. In dit proces van verdichting en compressie hebben we ons contact met de kosmos en zijn bewoners verloren. We verloren het bewuste contact met God als Liefdevol Licht. We verloren de gevoelsverbinding met onze oorsprong en met wat wel ons hogere zelf genoemd wordt. Binnen de dampkring van de aarde ervoeren we slechts zwaartekracht, waaraan we na vele levens echter gingen wennen. Op de achtergrond bleef het knagende gevoel dat we iets misten. Alle religies zijn uit dit gevoel van verlies van verbinding ontstaan. Religie werd een uitdrukking van ons verlangen naar de verloren verbinding, naar ons ware thuis. Allerlei rituelen en theologieën werden verzonnen om de verloren brug weer te bouwen. Slechts één ding werd vergeten. En dat maakt het succes van de brug uit! Het is de herbeleving van de oorspronkelijke depressie. Deze herbeleving geeft wat geen enkel ritueel of dogma kan bieden: de bevrijding van de identificatie met de zwaartekracht. Immers, een depressie is een fixatie en houdt alle energie rond een bepaald thema gevangen in zijn zwarte greep. Waar depressie is, is geen ruimte voor Licht. Als je deze basale depressie van je gescheidenheid met God durft herbeleven, kun je de identificatie met de zwaartekracht inruilen voor de identificatie met het Licht. En dat is geen sinecure! Deze basale depressie gaat verder en dieper dan alle depressies op het niveau van je persoonlijkheid. Ze ligt aan de basis van alle andere depressies. De door- leving van deze depressie draagt het goud van je uiteindelijke bevrijding in zich: de doorleefde verbinding met Liefdevol Licht.