Interview uit tijdschrift de Koordanser
Wat zijn vaak voorkomende misverstanden over de liefde?
Een van de misverstanden in de liefde is het feit dat we ons zo moeilijk bewust durven te worden dat, als we zeggen: ‘ik hou van je’, dat heel vaak betekent: ‘hou alsjeblieft van mij’. Meestal is het dubbel: de volwassene zegt oprecht: ‘ik hou van je’, of heel vaak:’ik doe alles voor je’ en het onbewuste kind zegt: ‘hou alsjeblieft van mij’. Dat onbewuste kind in eigen binnenste bewust worden is vaak zo moeilijk omdat daar oude pijn op zit, de oude vergeten en verdrongen pijn dat we ons niet echt bemind hebben gevoeld door sleutelfiguren uit ons jonge leven. Mede daardoor is er ook een taboe ontstaan op het uiten van eigen behoeften. De nadruk in onze christelijke cultuur op geven in plaats van ontvangen heeft daar nog een schepje bovenop gedaan. Het door elkaar lopen van het kind en de volwassene in ons is vaak een bron van verwarring en misverstanden.
Een ander misverstand bestaat eruit dat we de adressen van onze liefdesbehoefte door elkaar halen. Veel oude onvervulde kinderbehoeftes worden later, als volwassene, op de partner gericht. Wanneer je je als kind onvoldoende bemind hebt gevoeld, kun je later in je relaties twee soorten reacties ontwikkelen in relatie tot je partner. De ene is afhankelijkheid: je zoekt al je liefde bij je partner (of kinderen) in de hoop nu wel te krijgen wat je zo tekort bent gekomen. Of je gaat een onafhankelijke houding aannemen, zo van: ‘ik heb niemand meer nodig’. Vaak wordt het laatste type een gever in relaties en maskeert dus zijn behoefte om te krijgen door het tegendeel te leven. Heel vaak zoeken die twee elkaar op en zo zien we in relaties vaak een patroon van een onafhankelijke gever en een afhankelijke hebberd. Ik zeg bewust niet, ontvanger, omdat als je echt kunt ontvangen, je niet in zo’n patroon gevangen zit.
Hoe divers kan het zijn wat de een bedoelt met ‘ik hou van jou’ en wat een ander daaronder verstaat?
Ja, dat is dus heel lastig, omdat de liefde meestal erg gemêleerd is geraakt met bovengenoemde patronen en dus met veel neuroosjes! Er zijn slechts weinig mensen bij wie liefde eenduidig en eenvoudig liefde is en vrijgemaakt van oude neurotische patronen en onbewuste kinderlijke behoeftes. We zijn hier allemaal op weg om de liefde te leren en daarom blijft het dus lastig. Mijn devies is om niet teveel over liefde te praten. Liefde moet maar blijken onder het motto: aan de vrucht ken je de boom… Vervolgens is het een kwestie van Werk aan de winkel om steeds meer bewust te worden van je vroeg kinderlijke behoeften, die verpakt zijn in volwassen taal en gedrag. Zo is veel behoefte aan seks een vertaling van kinderlijke behoefte aan aanraking en versmelting. Als je je niet bewust wordt van de onvervulde behoeften van het kleine kind in je, krijg je dat je als volwassene meer van hetzelfde zoekt zonder dat het echt bevredigt en dus steeds vraagt om herhaling. Zo zijn allerlei vormen van verslaving, van eten (de zoetheid van de liefde) en alcohol en drugs, tot werkverslaving, seksverslaving, en koopverslaving verplaatsingen en compensaties van liefde. Elke verslaving is een vorm van trancegedrag die ten doel heeft je schreeuw om liefde niet te voelen. Alle grote en kleine verslavingen zijn uitingen van onvervuldheid. Daaraan kan je merken hoe hongerig je in feite bent. Verslaving is een misplaatste vorm van zoeken naar liefde. Maar het is ook een mooi symptoom en eyeopener voor je hoe het staat met je mate van vervuldheid.
We zijn zo gewend om onze basale onvervuldheid in de liefde op te vullen door opvul-dingen, zoals nieuwe kleren, er leuk uitzien (want dan word ik misschien eindelijk gezien), hebbedingen, kicks, afleidingen van allerlei soorten. Allemaal wanhopige pogingen om de oerschreeuw naar liefde van het kindje in ons maar niet te horen, want daar zit ‘au’.
Wat bedoel jij zelf als je zeg ‘ik hou van jou’?
Ik zeg ‘ik hou van je’ of iets wat er op lijkt, als mijn hart overstroomt. En wat ik dan bedoel?? Ik zou het niet weten…gewoon een overstromen… iemand graag zien, iemand ‘s essentie zien. Alles wel voor die ander willen doen. Liefde is iets wat moet blijken, moet gevoeld worden, maar iemand kan zo geneurotiseerd zijn en zo bang voor liefde, dat hij/ zij je liefde niet kan ontvangen. Dan zien we dat liefde een uitwisseling is tussen mensen, waar wederzijds ontvangen basaal is. Ik kan echter wel van iemand blijven houden ook als mijn liefde niet ontvangen wordt. En dan wordt duidelijk dat liefde waarlijk een zijnstoestand is, een verwerkelijking in jezelf, die onafhankelijk is of zij wel of niet ontvangen wordt of beantwoord. Om die verwerkelijking gaat het op het spirituele levenspad. Maar daar is veel innerlijk Werk voor nodig, waarbij je al je ervaringen met liefdeloosheid verwerkt, zodat slechts liefde overblijft. En je verwerkt iets als je oude boosheid, angsten en verdriet aan het Licht hebt gebracht. En daarmee bedoel ik niet een mentaal bewust worden – dat is voor dit pad volstrekt onvoldoende – , maar een emotioneel doorleven van oude ervaringen van liefde en liefdeloosheid. Mij heeft bij deze verwerkelijking enorm geholpen te beseffen dat ik van iedereen kan houden, maar niet iedereen alles hoef te geven. Die twee dingen zaten in mij verstrengeld, waardoor ik liefde terughield – want dan moest ik iedereen alles van mezelf geven – en waardoor ik veel tijd en Werk nodig had om mezelf als liefde te verwerkelijken. Want dat zijn we in wezen: Liefde.. dat is onze essentie… onderweg naar die verwerkelijking als Liefde, is liefde groen en geel door elkaar, liefde en liefdeloosheid ineen verstrengeld. En dat is het leerpad, om die verstrengeling bewust te worden en uiteen te rafelen: Wat is echt liefde vanuit je ziel, wat is eigen kinderlijke behoefte, wat is een gezonde volwassen behoefte, wat is een neurotische manipulatie, wat is onecht, omdat het vermengd is met oude boosheid enzovoorts. Kort gezegd kunnen we zeggen: er is liefde en er is een schreeuw om liefde en het onderscheid daartussen is het leerproces van de liefde. Uitzuivering dus…
Waarom leven veel mensen met het gevoel dat ‘niemand echt van hen houdt’?
Dat komt omdat er een soort bodemloos-vat-syndroom in mensen leeft. En dit komt omdat oude ervaringen met liefdeloosheid in dit leven, maar ook in vorige levens, niet verwerkt zijn. En waar je niet verwerkt hebt, kun je ook in het hier en nu niet ontvangen. En dit is een zeer belangrijk gegeven dat in veel huidige snelle therapieën over het hoofd wordt gezien. Je kunt niet je problemen, zeker niet die met de liefde, (en wat heeft niet met liefde te maken?) in het hier en nu oplossen, als je je ervaringen in het verleden niet verwerkt. En onze huidige problemen worden niet zozeer veroorzaakt door wat we vroeger hebben meegemaakt, maar doordat we de vroegere ervaringen niet verwerkt hebben. En dat betekent concreet dat je je gevoelens en emoties omtrent die vroegere ervaringen (en dat hoeven niet alleen trauma’s te zijn; ook affectieve verwaarlozing en eenzaamheid vallen daaronder) verdrongen hebt. En door die verdringing van je gevoelens is je ontvangstapparaat, je vermogen om te kunnen ontvangen, aangetast. En om dat laatste gaat het. Daardoor kun je ook in het hier en nu niet meer goed binnenlaten en ontvangen, waardoor je een bodemloos vat blijft. Dit gegeven betekent een belangrijke lichtknop! Je kunt namelijk je vermogen om te ontvangen verbeteren door je verwerkingsmechanisme te verbeteren en dat doe je door oud zeer emotioneel te verwerken. Eerst achterstallig onderhoud om daarna de wederwaardigheden des levens ook in het hier en nu steeds beter te kunnen verwerken en de liefde die er altijd is in allerlei vormen ook echt binnen te kunnen laten.
Als we kijken naar partner-relatieproblemen: die kun je niet fundamenteel oplossen als beide partners niet hun geschiedenis met de liefde en liefdeloosheid van hun ouders onder de loep nemen en fundamenteel verwerken. Zelf geef ik dus nooit partnerrelatietherapieën. Als er partners met problemen bij me komen, doen ze samen in een kleine groep mee en werkt een ieder aan zijn eigen geschiedenis van liefde en liefdeloosheid, zeker in relatie tot ouders. Door samen de diepte in te gaan, ontstaat er een hernieuwde kennismaking met elkaar, mededogen voor elkaar en meestal een veel leukere relatie. Daar waar dan echte liefde ontstaat omdat men elkaar in grote kwetsbaarheid als kind meemaakt, vallen heel veel zogenaamde volwassen relatieproblemen weg en doorziet men ze als in wezen kinderlijke problemen en gevoeligheden, waarvoor het adres en de boodschap in het verleden gezocht dient te worden.
Fundamenteel blijft een niet verwerkt tekort in de liefde bestaan, ook al zijn er in het heden vele mensen die wel van je houden. Het maakt wel wat goed en gelukkig groeien we aan relaties doordat we beetje bij beetje toch toelaten wat we wellicht nooit gekend hebben, maar echt opvullen kan dat niet. Slechts door verwerking ontstaat er een bodem in onszelf, doordat we in die verwerking de liefde leren voor het kind in ons dat zoveel tekort is gekomen. En dan zal het genoeg zijn en zal er tevredenheid zijn. Verwerking is dus echt een sleutelwoord…
Wat betekent ‘echt van iemand houden’?
Tja, die lastige onvoorwaardelijkheid natuurlijk. Liefde zonder voorwaarden. En dan komt natuurlijk de vraag: moet je dan alles van een ander accepteren? We komen met deze vraag verder door onderscheid te maken tussen iemand als persoon en haar/zijn gedrag, wat niet altijd te pruimen is. Ik kan veel van mijn leerlingen houden, maar ik zou ze niet allemaal dagdagelijks en privé om me heen willen hebben. Dan wordt het heel wat lastiger met de liefde, want dan komen al die neuroosjes op de proppen van al die gekwetste kindjes. We zien elkaar binnen Werkweken en via intensieve emailcontacten en dan heeft de liefde een grote kans. Dan worden alle gekwetstheden en pijnen aan het Licht gebracht en wordt er mee geWerkt.
Liefde is ja en nee. Onvoorwaardelijke liefde kan dan betekenen dat je uit liefde voor wie iemand wezenlijk is, het niet accepteert dat je partner bijvoorbeeld depressief in de hoek zit en niks van zijn leven bakt. Dan betekent onvoorwaardelijke liefde dat je de ander in liefde uitdaagt – en daar kan de emotie boosheid een motor toe zijn – het onderste uit haar of zijn kan te halen. De volgende stap is dan: ‘schat, hoe kan ik je daarbij helpen?’
Wat betekent ‘vervuld zijn’ in de liefde? . Hoeveel mensen ken je die in de liefde vervuld zijn?
Vervuld zijn in de liefde betekent dat je in wezen de ander niet nodig hebt voor je eigen behoeften vervulling, dat je eventueel zonder kunt. Dan ben je vrij in de liefde. Natuurlijk blijft het fijn en verrijkend als je vervullende contacten hebt, maar je bent wezenlijk jezelf genoeg. Een volwassen persoon, die zijn kindheidservaringen verwerkt en geïntegreerd heeft, is niet afhankelijk, maar vrij.
Ik kan niet voor een ander bepalen of ie vervuld is. Ik kan het alleen voor mezelf zeggen. En ik voel me vervuld in de liefde omdat ik basaal voel dat alles momenteel klopt in mijn leven, ikzelf klop zoals ik ben, mijn partner klopt en onze relatie, mijn werk klopt, de plek waar ik woon klopt. Het is, omdat het zo moet zijn en ik ben daar diep tevreden mee, ja in vrede. Ik hoef niets anders. En dat is voor mij vervulling. Ik heb er hard aan geWerkt om die vervulling te bereiken. Daartoe heb ik al mijn oude onvervuldheden moeten verwerken. En daar heb ik vele tranen om geplengd… Vanuit al die tranen- in een van mijn opleidingen noemden ze me wel eens ‘het oceaantje’ – is diepe vreugde en vervulling ontstaan.
Hoe ontstaat de ‘ basale onvervuldheid in de liefde’?
Ik denk dat we allemaal op deze planeet zijn, omdat we iets op het pad van de liefde te leren hebben. Dat wil dus zeggen dat we allemaal vanuit vele levens een geschiedenis met ons meedragen van onvervuldheid en pijn in de liefde. We werden er in dit leven als het ware mee geboren. Onze ouders werden ermee geboren en wij werden ermee geboren. Zoals ik al eerder zei, zijn wij een mengelmoes van liefde en liefdeloosheid, omdat we ervaringen in ons meedragen van liefde en liefdeloosheid en dat is al zo sinds eeuwen op deze planeet. Zolang die ervaringen onbewust zijn en emotioneel onverwerkt, zullen ze in ons gedrag doorspelen en zullen we wat ik wel noem ‘het estafettestokje van het menselijk tekort’ doorgeven aan een volgende generatie. Daarom is het zo belangrijk dat we wakker worden en ons achterstallig onderhoud wat betreft emotioneel Werk grondig aanpakken, zodat slechts liefde overblijft. In mijn laatste twee boeken geef ik daar uitgebreide handreikingen voor.
Welke invloed heeft ‘ basale onvervuldheid in de liefde’ op de relaties met een levenspartner? Wat maakt het verschil in de mate van deze invloed?
Deze onvervuldheid speelt natuurlijk het meeste een rol in onze partnerrelaties, omdat we van onze partner het meest verwachten op het gebied van de liefde. Als kind zijn we wellicht tekort gekomen, daar willen we meestal niet meer aan denken, maar híj of zíj moet –meestal onbewust –goedmaken waarin onze ouders tekortgeschoten zijn. Als kind hebben we al onze hoop op onze ouders gevestigd. Daarin zijn we meer of minder teleurgesteld. Als volwassene verwachten we nog één keer, hopen we nog één keer de ware liefde te vinden. Dat kan alleen maar teleurstellend zijn.
Waarom is dat teleurstellend?
Omdat je, als je niet bewust bent hoe onvervuld je uit je jeugd tevoorschijn bent gekomen, je kinderlijke hoop en verwachtingen op je partner richt en projecteert. Je overvraagt je partner dus enorm. Bewustwording is hier het sleutelwoord. Als je in emotioneel Werk je onvervulde kind leert kennen en onderscheid leert maken tussen ouderlijke liefde en partnerlijke liefde, kan een relatie heel leuk worden. Als je namelijk verantwoording leert nemen voor je eigen onvervulde kind in je eigen binnenste, gaat het eisende naar je partner er vanaf. Dan hou je op te hopen op het wonder van de liefde buiten je. Dan besef je dat een ander je niet gelukkig kan maken, maar slechts jijzelf. Dat jijzelf de liefde moet leren… voor jezelf. Wij noemen dat binnen het LichtpuntWerk, een Liefdevolle Draagster voor jezelf worden. Dan kan er een volwassen relatie ontstaan tussen twee mensen die zelf verantwoordelijkheid nemen voor hun eigen onvervuldheid en ervoor kiezen elkaar op dat pad te steunen. Dan wordt een relatie een weg ter bevrijding en ter vervulling voor beiden en zo wordt een relatie een vervulde relatie. Niet omdat men elkaar vervult, maar men elkaar steunt en helpt op het pad van eigen vervulling.
Wat moet je doen als de ‘ basale onvervuldheid in de liefde’ je zwaar belast?
Actief Werken aan jezelf, aan je bevrijding en vervulling. Er is een weg mogelijk van je belast voelen door je verleden naar zelf actief schepper van een vervuld leven worden. Actief emotioneel Werk biedt een versnelling in je bevrijding wat je anders wellicht slechts door scha en schande kunt vinden, maar meestal niet. Onze angst voor bewustwording en het meest voor liefde is zo groot dat de kracht van inertie, van vaste patronen en van ‘laat maar’ het winnen, als we niet zelf ons innerlijk Werk ter hand nemen. Daar is moed voor nodig omdat je je oude pijn tegemoet gaat. Maar het is een Werk dat loont en zijn vruchten afwerpt, stap voor stap…
Hoe heb jezelf ‘ basale onvervuldheid in de liefde’ ervaren?
Toen ik ongeveer veertig was, besefte ik ineens in volle omvang dat mijn verlangen naar liefde door geen enkel mens vervuld kon worden. Ik schreef toen een gedichtje: ‘Mijn overgave zoekt een rustplaats, wie zal mijn Geliefde zijn? Wie kan ontvangen mijn totale liefde, wie zal mijn vindplaats zijn? Alleen de Liefde zelf kan dit vuur ontvangen’. Ik ben toen in het vliegtuig gestapt richting India, naar Osho. In mijn overgave aan hem als Meester, in wie ik belichaamd zag wat ik in mezelf verlangde te verwerkelijken, leerde ik overgave aan mezelf. Mijn kundalini werd door die overgave gewekt en dat heeft mijn verwerkingsproces verhevigd en versneld. Nu na 15 jaar heeft die kundalinikracht mij aardig schoon gewist. Via veel actief innerlijk Werk wel te verstaan. Je moet wel meegeven met de genade… Wat overbleef is vervulling. Osho gaf me destijds de naam Anutosh, tevredenheid. Hij heeft het goed gezien. Maar ik ben blij met mijn ontevredenheid van toen. Het heeft als een motor gewerkt die me leidde naar tevredenheid.
Wat was voor jou het moeilijkste in de verwerking daarvan?
Dat kan ik niet zo een, twee, drie aangeven. Door mijn vele innerlijke Werk, ken ik vooral de vreugde van het opruimen en kijk ik niet meer naar of het moeilijk is of niet. Een collega van vroeger zei altijd: ‘het is gelukkig alleen maar moeilijk.’ Het is te doen. Bevrijding is te doen.
Die onvervuldheid kent vele lagen en is veroorzaakt door vele ervaringen zowel in onze jeugd, toen we liefde zo nodig hadden en er echt afhankelijk van waren, maar ook door vele ervaringen in vorige levens. Zo heb ik in mijn karmische geschiedenis een steniging meegemaakt, zo 3000 voor chr. ergens in het middenoosten. Die ervaring, die ik nog niet zo lang geleden in volle omvang herbeleefd heb, had mijn vertrouwen in mensen dusdanig geschokt, dat ik een zekere schuwheid en verlegenheid met me meedroeg, waardoor ik onvoldoende liefde kon binnenlaten. Die onvervuldheid stapelt zich dus door al je levens heen. Maar het is allemaal om te keren! Maar die herbeleving van die steniging was wel een van de moeilijkste uit mijn innerlijk Werk, omdat de inprenting bij een dood erg sterk doorwerkt. Het was totale wanhoop en gevoel van nietswaardigheid. De omkering van dergelijke inprentingen in ‘ik ben wel om van te houden’ is het meest lastige in het Werk. Slechts door mededogen dat ontstaat door herbeleving – voor al die stukjes in onszelf en voor al die subpersoonlijkheden die we ooit geweest zijn, ook daar waar we vervolger, beul of machthebber waren.
En als wij de liefde voor onszelf leren, onszelf in liefde leren dragen, worden al onze relaties liefdevol en ontmoeten we slechts liefde. Het is moeilijk te pruimen, maar het is wel zo: het is zo binnen, zo buiten.. Het Lichtknopje zit dus bij onszelf, om de hoek van de deur…
Hoe kan je als een bewuste ouder voorkomen dat je ‘ het estafettestokje van het menselijk tekort’ van liefde aan je kinderen doorgeeft?
Je zegt ‘bewuste ouder’. Je bedoelt dus als je mentaal weet dat je zelf ook veel tekort bent gekomen. De volgende stap is dan om de ervaringen die ten grondslag liggen aan de onvervuldheid, op te delven en emotioneel te verwerken. Ik heb daar in mijn beide laatste boeken, De bevrijdende kracht van emoties en Lichtpuntwerk, de liefdevolle ontvangst van onze emoties, concrete wegen voor aangegeven.
Je kunt het nooit helemaal voorkomen. Wie is er zonder tekort? En wie is er zonder neurose? En het is ook niet erg, omdat ook je kinderen hun lessen te leren hebben en dus wrijving nodig hebben om wakker te worden. Het is all in the game! Het spel van bewustwording…
Als dat is gebeurd, hoe kan je dat alsnog in je relatie met je (volwassen) kinderen repareren?
Een van de moeilijkste en pijnlijkste dingen op dit pad is om te beseffen dat je het estafettestokje hebt doorgegeven aan je kinderen, zeker ook als ze al volwassen zijn. Ik raad dan aan om met jezelf aan de slag te gaan en dat met je kinderen te delen, als ze er voor open staan. En verder…hebben die volwassen kinderen hun eigen verantwoordelijkheid om iets met hun neuroosjes te doen of niet. Van belang is het besef dat je het beste gegeven hebt dat je had en dat was wellicht niet genoeg of niet goed genoeg. Maar wie is volmaakt? Wat je wel kunt doen, als je beseft hoe je je eigen prut hebt doorgegeven, hen laten zien hoe jij je ervan bevrijdt.
In onze Lichtpuntweken hebben we vaker een moeder en dochter samen in een groep gehad en dat werkt prachtig. Zo herinner ik me dat zowel moeder als dochter in hun sessies uitkwamen bij de ervaring dat ze vanaf de geboorte geen symbiotische band met hun moeder hadden gekend. Door dat verdriet met elkaar te delen, kwamen ze dichter bij elkaar en ontstond er verzoening en mededogen vanuit het besef dat er zo’n diep ingesleten onvermogen bestond van generatie op generatie om de liefde voelbaar te maken voor elkaar. Om de liefde voor elkaar voelbaar te maken, hebben we allemaal een lange weg te gaan, maar het is wat mij betreft de mooiste en zinvolste weg om te gaan in dit leven.